Historia

Miejscowość

Grzawa leży w Kotlinie Raciborsko-Oświęcimskiej, w dolinie Wisły. Współrzędne geograficzne centrum wsi wynoszą: 49 stop.58′ szerokości geograficznej północnej oraz 19 stop. 3′ 30” długości geograficznej wschodniej. Teren przylegający od wschodu do kościoła ma 262 m n.p.m.n natomiast pola nad brzegiem Wisły położone są o 20 m niżej. Powierzchnia wsi wynosi 624 ha. Mieszka w niej zaledwie 463 osoby (stan na 31.12.2005r.) Jest to najmniejsze sołectwo w gminie Miedźna. Od strony północnej Grzawa graniczy z Miedźną. Zabudowania obu wsi rozgranicza szosa Pszczyna – Oświęcim. Wschodnim sąsiadem Grzawy jest Góra, zachodnim Rudawki będące przysiółkiem Rudołtowic. Południową granicę wsi wyznacza rzeka Wisła, za którą leży Kaniów, sołectwo wchodzące w skład gminy Bestwina.

Data budowy czy powstania kościoła w Grzawie jest nieznana. Wiadomo natomiast, że w latach 1590 – 1628 znajdował się on w rękach protestantów (Luteran). W 1654r. miedźniański proboszcz ks. Silnicki, co czwartą niedzielę odprawiał w nim mszę św. Historycy sztuki utrzymują, że obecny kościół pochodzi z początków XVI w. lecz jest to druga z rzędu budowla. Hipotetyczny kościół z XIII w. nie mógł – ze względu na użyty budulec – przetrwać w nienaruszonym stanie, aż do naszych czasów. W opracowaniu ks. Tadeusza Klocka znajdujemy informacje o następującej treści: „w obecnym drewnianym kościele, pod deskami szalunkowymi po stronie zakrystii na podwalinie ścian, ma być wyryty rok 1200”. Grzawski kościół należy do najstarszych budowli sakralnych na Śląsku. Według niektórych zapisków w Grzawie i Miedźnej w 1326r. były kościoły, a kościółek w Grzawie był filialnym kościołem w Miedźnej. Grzawski kościół jest orientowany, jak z resztą większość dawnych świątyń. Podwalina jest położona na potężnych dębowych kłodach. Cała budowla za wyjątkiem wieży wzniesiona jest na zrąb z drewna. Wieża natomiast posiada konstrukcję słupową. Krótkie prezbiterium zamknięto prostą ścianą, do której od strony północnej przylega równie długa zakrystia. Kształt nawy zbliżony jest do kształtu kwadratu. Na zewnątrz – z wyjątkiem północnego odcinka zakrystii – kościół otoczony jest otwartymi sobotami. Ściany nad nimi oszalowano deskami. Siodłowe dachy oraz soboty pokryte są gontami. Obito nimi również ściany wieży głównej, która od zachodu przylega do kościoła. Nakryta jest namiotowym dachem z sześcioboczną barokową latarnią. Nad dachem nawy góruje wieżyczka sygnaturki, która swym kształtem odpowiada wieży głównej. Wieżyczkę wybudowano na początku XIX w. za pieniądze podarowane przez sąsiednie wsie, do których dołączyły się również Ćwiklice. Wnętrze kościoła nakryte jest płaskimi stropami. Na wyróżnienie zasługuje barokowy ołtarz i organy z XVII w (okna, wejście, ołtarze, obrazy). Z II poł. XIV w. pochodzi późnogotycki tryptyk, który znajduje się w muzeum w Archidiecezji w Katowicach wraz z obrazami przedstawiającymi Jana Chrzciciela oraz Jana Ewangelistę. 1695 – Obraz Matki Boskiej w ołtarzu głównym. Obecna polichromia kościoła pochodzi z roku 1870 – ołtarz, a 1883 – reszta kościoła. W kościele były 2 dzwony zabrane do Niemiec. W czasie I wojny światowej odnalezione i sprowadzone z powrotem, a następnie podczas II wojny światowej znów zabrane. Od 1821r. Grzawa należała do archidiecezji wrocławskiej, od 1924 do archidiecezji katowickiej. W 1967r. bp. Henryk Bednorz przywrócił Grzawie samodzielność duszpasterską , a w 1992r. bp. Damian Zimoń poświęcił plebanię.

Jest to kościół drewniany o konstrukcji zrębowej, na podwalinach z kłód dębowych, orientowany, z wieżą konstrukcji słupowej od strony zachodniej. Prezbiterium zamknięte prostą ścianą, z zakrystią od strony północnej. Nawa szersza od prezbiterium, na rzucie zbliżonym do kwadratu. Dachy nad prezbiterium i nawą siodłowe, kryte gontem. Nad nawą barokowa, sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę z latarnią, kryta blachą. Wieża o ścianach pochyłych, pobitych gontem, zwieńczona dachem namiotowym, krytym blachą, przechodzącym w ośmioboczną, barokową latarnię. Na zewnątrz kościół (za wyjątkiem ściany zakrystii) otoczony sobotami wspartymi na słupach z zastrzałami. Soboty otwarte, jedynie wokół wieży szalowane, kryte gontem. Ściany prezbiterium i nawy powyżej dachu sobót szalowane deskami. Pod wieżą, od zachodu, odrzwia pierwotnie zamknięte łukiem półkolistym. Od południa, w kruchcie, odrzwia z zachowanym fragmentem ostrołukowego, gotyckiego nadproża. Okna zamknięte łukami segmentowymi. Wnętrza nakryte płaskimi stropami. Łuk tęczy spłaszczony. Chór muzyczny podparty na czterech słupach, nowszy niż reszta świątyni.

Wyposażenie wnętrza głównie barokowe, z XVII i XVIII wieku, częściowo również XIX-wieczne. Ołtarz główny barokowy z końca XVII w., odnowiony w 1870 r., z bogatą dekoracją snycerską, rzeźbami św. Piotra i św. Pawła oraz obrazem z 1690 r. przedstawiającym Matkę Boską z Dzieciątkiem. Dwa ołtarze boczne oraz organy barokowe, z XVII w.

Od południa, zachodu i północy kościół otoczony jest drewnianym ogrodzeniem budowanym na zrąb, z gontowym, dwuspadowym daszkiem. W ogrodzeniu dwie murowane, tynkowane bramki z wejściami zamkniętymi półkoliście i nakrytymi siodłowymi daszkami gontowymi. Ogrodzenie od wschodu wykonane z desek rozpiętych między murowanymi słupkami.

Najstarsza na ziemi pszczyńskiej zabytkowa drewniana świątynia katolicka. Poprzedni kościół istniał tu już prawdopodobnie w XIV wieku. Kościół wpisany do rejestru zabytków w 1965 roku (14.12.1965)

 

 

Galeri zdjęć

Print Friendly, PDF & Email